In Het Financieele Dagblad van vandaag wordt onder de kop ‘Ondernemers, haal Nederland van het slot’ de coronacrisis van een andere kant belicht. Niet de discussie over IC-bedden en de noodzaak anderhalve meter afstand te houden, maar de afweging: is de huidige behandeling van de coronacrisis inmiddels niet erger dan de kwaal? En zijn wij niet bezig de Nederlandse welvaart tientallen jaren naar achteren te duwen, omdat we niet durven accepteren dat corona een ziekte is die een groot aantal slachtoffers zal eisen?

Het is een discussie die eraan zat te komen, en her en der in kleinere kring ook al langer wordt gevoerd. Want daar waar in de media vrijwel uitsluitend ‘de race naar meer IC-bedden’ in beeld komt en – volkomen terecht overigens – voortdurend wordt gevraagd om applaus voor de helden in de zorg, voltrekt zich veelal buiten beeld een sociaaleconomische ramp die óók het label ‘ergste disruptie sinds de Tweede Wereldoorlog’ verdient, met effecten die de samenleving voor een tweede keer gaat raken. 

Er lijkt in de beleving van deze crisis dus (weer eens) een Nederlandse tweedeling te ontstaan. Met aan de ene kant de mensen die zeggen dat elk mensenleven vol telt en het waard is om voor te worden gevochten. En aan de andere kant mensen die vaststellen dat de ‘oorlogssituatie’, waarin gecalculeerd verlies aan mensenlevens een geaccepteerd fenomeen is, al lang is bereikt en dat we dit in het management van de crisis moeten laten doorklinken. Met een regering die precies in het midden staat en – achter de schermen, natuurlijk – ongetwijfeld al lang heeft geconcludeerd dat voor beide opvattingen iets te zeggen is. 

Analyse

De analyse van hoe het tot deze tweedeling is gekomen, is voer voor na de crisis. Nu gaat het er om de keuzen te maken die beide kanten van het duivels dilemma recht doen. Aan de kant kan de overheid, aan de kant van de ondernemer en aan de kant van de consument. Want die keuzen zijn er. Sterker nog: in deze crisis zal uiteindelijk het dagelijks gedrag van mensen bepalen hoe diep uiteindelijk de recessie wordt. En niet per se de coronacrisis zelf!

Met als regel één voor de ondernemers: blijf waar mogelijk ondernemen. En natuurlijk is dat moeilijk als het water je aan de lippen staat. Maar het antwoord hierop ligt veelal in de keten. Wat we zien is dat veel kleinere MKB-bedrijven in de onmiddellijke problemen komen omdat hun leveranciers of B2B-klanten betalingstermijnen oprekken of zelfs aangeven de betaling helemaal te stoppen. Waarbij het erop lijkt dat vooral de wat grotere ondernemingen – onder druk van hun investeerders – onmiddellijk overgaan tot harde en beschermende maatregelen.

Tegen die ondernemingen – neem Action (die de maatregelen later onder druk weer introk, overigens) – moet worden gezegd: neem je keten-verantwoordelijkheid. Verder moet tegen de bierbrouwers worden gezegd: red waar mogelijk je kroegen. En tegen de horeca-leveranciers: red waar mogelijk je restaurants. Al is het maar vanuit het besef dat klanten – ook die in de B2B sfeer – een geheugen hebben. En eerdere crises hebben aangetoond dat dit geheugen na de crisis niet zelden leidt tot ‘bewegen met de voeten’.

Creatief

Daarnaast geldt: wees als ondernemer creatief, hoe moeilijk dat ook is. Zoals de fitnessketen met vele duizenden abonnementen (en concurrenten die meteen beloofden niet langer bij consumenten te zullen incasseren), een loyaliteitsprogramma startte en zo 80% van haar leden bereid vond de helft van het maandelijks abonnementsgeld te blijven betalen. Of het marketingbedrijf in de reisbranche dat virtuele reizen op de markt heeft gebracht, zodat mensen er via hun televisie toch ‘even uit kunnen’. Wetend dat wanneer de crisis voorbijgaat, dit kan uitgroeien tot een nieuwe manier van bestemmingsmarketing. Wees creatief, en zoek anderen op om je daarbij te helpen. Collega-ondernemers, familieleden, je financiële adviseur. Brainstorm desnoods één uur per week over wat je nog kan doen. Je zult als ondernemer zien dat daar niet alleen ideeën uit voortkomen, maar ook nieuwe positieve energie.

Zoek daarnaast samen met je financiële adviseur naar manieren om je uithoudingsvermogen te verruimen. Maak een cashplanning, kijk naar de financiering van je bedrijf, onderzoek of de huidige lasten kunnen worden teruggebracht. De maatregelen van de regering zullen voor menigeen als ‘te weinig’ worden gezien. Maar we moeten ook eerlijk zijn: een dergelijk ondersteuningspakket is in de hele Nederlandse geschiedenis nog niet voorkomen. Wacht alleen niet te lang met het creëren van je eigen financiële maatwerk. Want er is – ook bij de banken en bijvoorbeeld crowdfunding-partijen – echt ruimte om lucht te creëren. Maak daar dan ook gebruik van!

ZZP’er

En voor de ZZP’er: de paradox van deze tijd is dat zij waarschijnlijk meer dan ooit nodig zijn om klanten te helpen. Maar ongetwijfeld van hun klanten hebben gehoord dat zij hen even niet meer kunnen betalen. Ga dan toch je klanten helpen! Meld je tegelijk aan voor de bijstandsmaatregelen van de overheid en stel de betaling van al je belastingen uit. Vaak heb je je inkomstenbelasting voor 2019 nog niet betaald, maar heb je daar (als het goed is) wel voor gespaard. Gebruik die liquiditeit om van te leven en ga aan de slag om de keten van ondernemers te ondersteunen. En spreek af dat je samen afrekent wanneer het stof weer wat is neergedaald. Dat is het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen dat nu nodig is. Geen ‘zweefkezerij’, maar gericht op het overleven van ondernemers en hun gezin. En bijdragen aan het beperken van de recessie. Want niet alleen de gezondheidscrisis overleven we alleen met zeventien miljoen mensen samen, ook de economische crisis moeten we zo te lijf gaan!

Maatschappelijk Verantwoord Consumeren

En daarbij heeft ook de consument een verantwoordelijkheid. Iedereen zit thuis en de restaurants/kroegen zijn dicht. Maar consumenten moeten waar mogelijk doorgaan met consumeren. Niet eisen dan hun abonnementen worden stopgezet omdat de tegenprestatie door ondernemingen even niet volledig kan worden geleverd. Heb juist begrip, en help de bedrijven. Ook zij gaan jou daar na de crisis echt voor bedanken. En besef: als we als consumenten met zijn allen het Nederlandse MKB omvertrekken – verantwoordelijk voor minimaal 70% van alle werkgelegenheid in Nederland – dan doe je jezelf geen plezier. Want die boemerang komt genadeloos bij je terug.

De 1,5 meter economie

Maar hoe gaan we vanaf hier verder? De economie zal in een diepe recessie belanden als de ‘intelligente lock-down’ na 28 april niet wordt opgeheven, zeggen economen. Maar opheffing van de status quo zal tot enorme druk op de gezondheidszorg leiden, overvolle ic-afdelingen en een afname van de kwaliteit van zorg, zeggen medisch specialisten en virologen. Dat klinkt als een impasse. Maar is dat nu zo? Wij zijn natuurlijk een land van polderen. Een land van we komen er samen uit. En is de anderhalve meter economie niet een logisch polder-vervolg op de intelligente lock-down? Plus: wat zou dat betekenen voor ondernemers?

De vraag die ondernemers zich moeten stellen is niet alleen hoe ze de huidige lock-down doorkomen, maar vooral of ze klaar zijn voor de intelligente open-up. Hoe ziet jouw onderneming er uit in de anderhalve meter economie? Welke maatregelen moet jij nemen om te zorgen dat klanten veilig in jouw restaurant kunnen eten, in jouw sportschool kunnen trainen of in jouw museum of theater van kunst kunnen genieten? Daar ligt een belangrijke opdracht, want we zullen kleine stappen moeten zetten om terug te keren naar het (nieuwe) normaal. En houd er rekening mee: de kans dat dit nog eens gebeurt, is groter dan de kans dat dit nooit meer gebeurt.

Het kabinet

Zoals eerder aangegeven: het pakket maatregelen dat het kabinet heeft gepresenteerd is in de Nederlandse geschiedenis ongeëvenaard. En toch zal er waarschijnlijk nog een schepje boven op moeten. Want niemand kan het zich veroorloven dat de Nederlandse economie in een diepe depressie wordt geduwd. Minister Hoekstra verdient alle lof door aan te geven dat er geen plafond zit aan de hoeveelheid geld die hiervoor moet worden uitgegeven. En dat kan ook, want hiervoor hebben wij goed – met de hand op de knip en het huishoudboekje in de hand – onze overheidsfinanciën op orde gebracht, in tegenstelling tot ander landen in het zuiden van Europa. 

Wij kunnen dit hebben, maar dan moeten we er wel voor zorgen dat deze crisis in samenhang aanvliegen. Dat we ondernemers gaan redden en niet teveel zeuren of het veel aangehaalde ‘ondernemersrisico’, want dat speelt in deze groteske situatie natuurlijk een ondergeschikte rol. En de regelingen weer niet nodeloos ingewikkeld maken omdat we ons zo zorgen maken over fraude. Daarnaast moet iedereen zijn verantwoordelijkheid nemen, en maatschappelijk verantwoord ondernemen en consumeren. En dan zullen we zien dat de standpunten uit het verhaal in Het Financieele Dagblad van vanmorgen kunnen worden verbonden. Zoals we dat in Nederland altijd hebben gedaan.